Parafia na Żbikowie jest najstarszą w dzisiejszym Pruszkowie i jedną z najstarszych na zachodnim Mazowszu. Jej granice obejmują pruszkowskie dzielnice Żbików i Gąsin oraz Domaniew, który należy do gminy Brwinów.
Parafia na Żbikowie została erygowana (ustanowiona) w 1236 roku za pozwoleniem biskupa poznańskiego Pawła. Pierwszy kościół powstał na wzgórzu, na którym znajdowało się miejsce pogańskiego kultu. Budynek najprawdopodobniej był drewniany. Już w XV wieku powstał nowy, murowany pod wezwaniem św. Andrzeja i Małgorzaty, którego fundatorem był biskup Andrzej Bniński.
W okresie do czasów rozbiorów na terenie parafii odbył się synod archidiakonatu warszawskiego w 1654 roku. U schyłku I Rzeczypospolitej dwa razy świątynię żbikowską trawił pożar, a w 1794 roku wojska pruskie, które oblegały Warszawę (w czasie powstania kościuszkowskiego) urządziły w kościele spichlerz wojskowy. Czasy pruskie przyniosły zmiany własnościowe na terenie parafii. Dobra kościelne zostały upaństwowione, a następnie rozsprzedane odbiorcom prywatnym. Cały XIX wiek to powolny spadek znaczenia parafii na Mazowszu.
Zmiany nastąpiły na początku XX wieku wraz z objęciem probostwa przez ks. Józefa Szczuckiego. Został wybudowany nowy budynek plebanii, a w 1906 roku zaczęła się budowa nowego kościoła, która zakończyła się w 1914 roku (już pod nowym wezwaniem – Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny). Projektantem nowej budowli w stylu neogotyckim był Henryk Gay. Rozebrano stary XV-wieczny kościół, który był jednym z najstarszych obiektów tego typu na Mazowszu (pozostały jedynie fragmenty fundamentów średniowiecznej świątyni).
W październiku 1914 roku ruszyła ofensywa niemiecka (tzw. ofensywa Mackensena) na Warszawę, a w połowie tego miesiąca doszło do bitwy pod Pruszkowem. Na terenie parafii znajdowało się dowództwo odcinka Ołtarzew – Pruszków oraz baterie artylerii rosyjskiej, która ostrzeliwała niemieckie pozycje w Rokitnie. Doszło do wymiany ognia artyleryjskiego, w wyniku której została uszkodzona wieża (do dzisiaj na niej znajdują się ślady po ostrzale) oraz dach kościoła. Odbudowa świątyni trwała od 1915 do 1922 roku.
W latach 20. w parafii złożyli wizytę między innymi gen. Józef Haller, prymas polski August Hlond, nuncjusz Apostolski w Polsce ks. Francesco Marmagii. Przez okres dwudziestolecia międzywojennego trwały prace nad wykończeniem wnętrza kościoła, które nie zostały ukończone, a przerwał je wybuch II wojny światowej. W trakcie jej trwania w wieży świątyni znajdował się magazyn broni Związku Walki Zbrojnej, a potem Armii Krajowej.
W latach 80. XX wieku wieża kościoła została zniszczona przez wichurę, a jej odbudowa skończyła się dopiero w latach 90., kiedy to odbyły się obchody 750-lecia istnienia parafii żbikowskiej.
Obecnie we wnętrzu świątyni znajduje się drewniany ołtarz z figurami św. Andrzeja i św. Małgorzaty, rzeźbami aniołów z rozpostartymi skrzydłami (wszystkie te ozdoby pochodzą z rozebranego średniowiecznego kościółka) oraz obraz św. Rocha, pod którym został umieszczony cudowny obraz Matki Bożej Pocieszenia i Dobrej Śmierci, odsłaniany w niedziele i święta.
Powyższy opis jest zwięzłym zarysem historycznym. Więcej szczegółów można znaleźć w następujących publikacjach:
1. „Album 750-lecia Parafii Żbikowskiej” Pruszków 1994
2. „Dzwon Żbikowa” Pruszków 1990-1992
3. Skwara Marian „Historia Pruszkowa w zarysie” tom I – tom III Pruszków 2005 -2008
4. Żarnowska Anna „Dzieje Pruszkowa” Warszawa 1983
Jacek Dobrosz
[facebook_like_button]
