Dom stojący przy ul. Armii Krajowej 7 w Pruszkowie był świadkiem tragedii z 1945 roku. Tam władzom sowieckim udało się podstępem aresztować szesnastu wybitnych Polaków. Zostali oni wywiezieni do Moskwy i skazani przez radziecki sąd.
Po upadku powstania warszawskiego w październiku 1944 roku, przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego przenieśli się do miejscowości podwarszawskich. W Milanówku przy ulicy Grudowskiej, w barze „U Aktorek” odbywały się zebrania Komendy Głównej Armii Krajowej, Komisji Głównej Rady Jedności Narodowej oraz Krajowej Rady Ministrów, nazywanej przez wywiad rosyjski małym Londynem. W lutym 1945 roku w Podkowie Leśnej doszło do spotkania Przywódców Państwa Podziemnego, na którym miano omówić metody postępowania wobec wkraczającej Armii Czerwonej oraz ustosunkowania się do aresztowań „akowców” ujawniających się w czasie „Burzy”.
W tym czasie NKWD oraz radziecki wywiad wojskowy „Smiersz” przeprowadzał akcję „Sejm” (od nazwy rzeki na Ukrainie, jednego z dopływów Dniepru) skierowanej przeciw Polskiemu Podziemiu Niepodległościowemu. W nawiązaniu kontaktu miał pośredniczyć kapitan Zbigniew Woronicz (prawdopodobnie generał Armii Ludowej), który przekazał list pułkownika NKWD Rusłana Pimienowa zapraszające do spotkania przywódców państwa podziemnego z przedstawicielami radzieckimi.
Spotkania wstępne między Janem Jankowskim, Delegatem Rządu na Kraj w randze wicepremiera z generałem Ivanovem z I Frontu Białoruskiego odbyło się 17 marca 1945 roku w willi przy ulicy Pęcickiej 3 (obecnie ul. Armii Krajowej 7) w Pruszkowie. W następnych dniach doszło do spotkań z przedstawicielami różnych partii politycznych za pośrednictwem Chodkiewicza adiutanta gen. Ivanova (przedstawiciele partii poznali go na przyjęciu w Fabryce Ołówków Majewskiego w Pruszkowie).
Od godzin porannych 27 marca kolejką EKD (obecnie WKD) do willi NKWD zaczęli docierać przedstawiciele Polskiego Państwa Podziemnego. Tam po posiłku zostali przewiezieni do warszawskiej dzielnicy Włochy, a potem na Pragę. Stąd, z lotniska polowego przetransportowano ich do Moskwy i po pokazowym procesie skazano.
Szesnastu aresztowanych:
1) gen. Leopold Okulicki – ostatni dowódca Armii Krajowej i przywódca organizacji „NIE” został skazany na 10 lat (zamordowany w 1946 roku na Łubiance, choć istnieją źródła, które informują, że generał był widziany we Wronkach i Rawiczu w latach 50. XX wieku)
2) Jan Jankowski – Delegat Rządu na Kraj, wicepremier skazany na 8 lat, zamordowany w 1953 roku we włodzimierskim wiezieniu
3) Adam Bień – pierwszy zastępca Delegata Rządu na Kraj, przedstawiciel Stronnictwa Ludowego skazany na 5 lat
4) Stanisław Jasiukowicz – zastępca Delegata Rządu na Kraj, przedstawiciel Stronnictwa Narodowego skazany na 5 lat
5) Kazimierz Pużak – przewodniczący Rady Jedności Narodowej, przedstawiciel PPS skazany na 1,5 roku
6) Kazimierz Bagiński – wiceprzewodniczący Rady Jedności Narodowej, przedstawiciel Stronnictwa Ludowego skazany na rok
7) Aleksander Zwierzyński – wiceprzewodniczący Rady Jedności Narodowej, przedstawiciel Stronnictwa Narodowego skazany na 8 miesięcy
8) Eugeniusz Czarnowski – członek Rady Jedności Narodowej, przedstawiciel Zjednoczenia Demokratycznego skazany na 6 miesięcy
9) Józef Chaciński – członek Rady Jedności Narodowej, przedstawiciel Stronnictwa Pracy skazany na 4 miesiące
10) Stanisław Mierzwa – członek Rady Jedności Narodowej, przedstawiciel Stronnictwa Ludowego skazany na 4 miesiące
11) Zbigniew Stypułkowski – członek Rady Jedności Narodowej, przedstawiciel Stronnictwa Narodowego skazany na 4 miesiące
12) Franciszek Urbański – członek Rady Jedności Narodowej, przedstawiciel Stronnictwa Pracy skazany na 4 miesiące
13) Stanisław Michałowski – członek Rady Jedności Narodowej, przedstawiciel Zjednoczenia Demokratycznego, uniewinniony
14) Kazimierz Kobylański – członek Rady Jedności Narodowej, przedstawiciel Zjednoczenia Narodowego, uniewinniony
15) Józef Stemler – wiceminister Departamentu Informacji Delegatury RP, uniewinniony
16) Antoni Pajdak – zastępca Delegata Rządu na Kraj, członek Krajowej Rady Ministrów, został skazany na 5 lat w oddzielnym, tajnym procesie w listopadzie 1945 roku
Jacek Dobrosz
[facebook_like_button]
